Ustawa z dnia 9 lipca 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi wprowadza istotne zmiany do ustawy Pzp. Na mocy zmienionych przepisów obowiązują nowe zasady udziału wykonawców z państw trzecich, niebędących stronami Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych (GPA), lub innych wybranych umów międzynarodowych, w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego w Polsce. Udział tych wykonawców w postępowaniach został ograniczony. Nowe przepisy weszły w życie 9 września 2025 r.
Czy wykonawcy z państw trzecich mogą brać udział w postępowaniu?
Nowelizacja reguluje kwestie udziału w polskich przetargach wykonawców z państw trzecich. Na mocy nowo dodanego art. 16a Pzp wykonawcy z państw będących stronami Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych (GPA), lub innych umów międzynarodowych, gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych, powinni mieć zapewniony udział i traktowanie w polskich postępowaniach na równi z wykonawcami z państw UE. Podkreślenie równego traktowania takich wykonawców to implementacja do polskiego porządku prawnego art. 25 dyrektywy klasycznej 2014/24/UE oraz art. 43 dyrektywy sektorowej 2014/25/UE.
Tymczasem wykonawcy z pozostałych państw trzecich, niebędących stronami ww. porozumień (zwanych w ustawie „państwami trzecimi niebędącymi stronami umów międzynarodowych”), będą dopuszczeni do postępowań fakultatywnie, jeśli Zamawiający tak zadecyduje.
Wykonawcy z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych mogą brać udział w konsorcjach, mogą być podwykonawcami, lub udostępniać zasoby innym wykonawcom w Polsce, ale tylko wtedy, jeśli zamawiający przewidzi to w dokumentach zamówienia lub w ogłoszeniu o zamówieniu. Jeśli wykonawca z takiego państwa trzeciego spróbuje wziąć udział w postępowaniu mimo tego, że zamawiający tego w dokumentach nie przewidział, jego oferta, albo wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub konkursie zostaną odrzucone.
Zamawiający mogą również w stosunku do nich określić warunki zamówienia mniej korzystne, niż w odniesieniu do wykonawców z państw UE i państw będących członkami ww. porozumień. Zgodnie z art. 7 pkt 29) Pzp „warunki zamówienia” to w szczególności warunki, które wynikają z opisu przedmiotu zamówienia, wymagań związanych z realizacją zamówienia, kryteriów oceny ofert, wymagań proceduralnych lub projektowanych postanowień umowy.
Wykonawcy z państw trzecich w zamówieniach sektorowych
W przypadku postepowań u zamawiających sektorowych, udział wykonawców z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych w systemie kwalifikowania wykonawców również należy przewidzieć w dokumentach zamówienia lub ogłoszeniu – w przeciwnym razie nie będą do tego systemu dopuszczeni. Podobnie będzie w przypadku, gdy udział produktów, w tym oprogramowania wykorzystywanego w wyposażeniu sieci telekomunikacyjnych, pochodzących z tych państw, przekroczy 50% całkowitej wartości produktów objętych ofertą – jeśli zamawiający tego nie przewidział, takie oferty należy odrzucić.
Czy wykonawcy z państw trzecich mogą wnieść odwołanie do KIO?
Nowelizacja odbiera wykonawcom z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych prawo korzystania ze środków ochrony prawnej, takich jak wniesienie odwołania lub przystąpienia do Krajowej Izby Odwoławczej, albo skargi do sądu na orzeczenie KIO.
Przepisy przejściowe
Nowelizacja przewiduje, że do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego oraz postępowań o zawarcie umowy ramowej wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się przepisy Pzp w brzmieniu dotychczasowym, z tym że nawet w tych postępowaniach należy zapewniać równe traktowanie wykonawców z UE oraz z państw będących stronami Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych (GPA), lub innych umów międzynarodowych. Przede wszystkim jednak zamawiający zyskali możliwość odrzucenia nawet w już wszczętych postępowaniach ofert lub wniosków wykonawców z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych.
Nowa rzeczywistość na polskim rynku zamówień
Nowelizacja ma na celu ochronę polskiego rynku zamówień publicznych poprzez ograniczenie dostępu do tego rynku wykonawcom z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych, a więc takim, którzy mogą stosować gorsze normy jakości produktów, niehumanitarne procesy produkcji, lub pochodzą z państw, do rynku których polscy wykonawcy nie mają umożliwionego równego dostępu.
Nowelizacja wynika także z konieczności uwzględnienia w polskim porządku prawnym skutków wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22 października 2024 r. w sprawie C-652/22 „Kolin”, i wyroku TSUE z dnia 13 marca 2025 r. w sprawie C-266/22 „Qingdao”. W świetle tych wyroków wykonawcy z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych z UE, nie mają zapewnionego dostępu do unijnego rynku zamówień publicznych, a decyzja w zakresie dopuszczenia i zasad udziału tych wykonawców w postępowaniu powinna należeć do zamawiającego.
W wyniku ww. wyroków powstała niepewność co do tego jak traktować takich wykonawców w postępowaniu. Na gruncie dotychczasowych przepisów i orzecznictwa KIO byli oni dopuszczeni do udziału w postępowaniach, chyba że zamawiający jednoznacznie przewidział w dokumentach zamówienia, że nie będą dopuszczeni. Obecnie sytuacja jest dokładnie odwrotna: wykonawcy ci nie mają dostępu do polskiego rynku zamówień, chyba że zamawiający w konkretnym postępowaniu wprost im go udzieli.