Nowe zasady przedawnienia roszczeń

Posted on 23 lipca 2018 by Kancelaria

Spore zmiany w przepisach dotyczących przedawnienia roszczeń: 9 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietna 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych). Zmiany dotyczą m.in. terminów przedawnienia roszczeń oraz sposobów ich obliczania. Pojawił się również nowy obowiązkowy element pozwu: oznaczenie daty wymagalności roszczenia.

Szybsze przedawnienie długów

Najważniejszą zmianą wprowadzoną w Kodeksie cywilnym jest skrócenie terminu przedawnienia roszczeń, który – jeżeli przepis szczególni nie stanowi inaczej – wynosi obecnie sześć lat. Przed wejściem w życie zmian okres ten wynosił dziesięć lat. Termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie uległ zmianie i wynosi trzy lata. W przypadku terminów przedawnienia wynoszących dwa lata lub więcej, koniec terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, a nie po określonej ilości lat od dnia wymagalności roszczenia (przykładowo dług przedawniający się po 6 latach, wymagalny od 1 maja 2020 r. przedawni się 31 grudnia 2026 r.).

Skróceniu do sześciu lat uległ również termin przedawnienia dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu, albo ugodą zawartą przed sądem lub zatwierdzoną przez sąd. Stwierdzone w taki sposób świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się natomiast  z upływem trzech lat. Przedstawione wyżej zmiany mają zastosowanie nie tylko do roszczeń, które powstały po dniu wejścia w życie nowelizacji, ale także do roszczeń powstałych przed tym dniem i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, co stanowi wyjątek od generalnej zasady lex retro non agit, zgodnie z którą prawo nie działa wstecz. Ustawodawca przewidział w tym zakresie następujące przepisy przejściowe:

• w przypadku roszczeń, które na skutek wprowadzonych zmian uległyby przedawnieniu wcześniej niż według dotychczasowych przepisów, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie nowelizacji;
• w przypadku roszczeń, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed dniem wejścia w życie zmian i przedawnienie nastąpiłoby wcześniej niż według nowych przepisów, stosuje się przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie nowelizacji.

Zgodnie z deklarację ustawodawcy, celem wprowadzenia powyższych zmian miało być zmobilizowanie stron stosunków prawnych do szybszego rozwiązywania kwestii roszczeń. Ponadto, według ustawodawcy, zbyt długi okres przedawnienia może przysparzać trudności dowodowych, gdyż im więcej czasu upłynie, tym trudniej jest wykazać istnienie roszczenia oraz jego ewentualne wygaśnięcie. Istnieje obawa, że zmiany prawa nie zawsze będą korzystne dla stron, ponieważ skróceniu uległ okres, w którym mogły rozwiązywać kwestie roszczeń polubownie (prowadzić mediacje, negocjować układy). Nowe przepisy będą mobilizować wierzycieli do szybszego występowania na drogę sądową.

Przedawnienie roszczeń wobec konsumentów

Kolejną zmianą jest dodanie do art. 117 Kodeksu cywilnego paragrafu 2¹, zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Ustawodawca motywuje wprowadzenie powyższej regulacji potrzebą zapewnienia ochrony słabszej stronie stosunku prawnego, którą jest konsument. Bez zmian pozostaje możliwość zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia, ale tylko przez stronę, która nie jest konsumentem.

Zgodnie z wprowadzonym nowelizacją do Kodeksu cywilnego art. 117¹ sąd może po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, ale tylko w wyjątkowych przypadkach i jeżeli przemawiają za tym względy słuszności. Sąd powinien przy tym rozważyć przede wszystkim: długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia. Katalog ten nie jest zamknięty.

Nowy obowiązkowy element pozwów

Od momentu wejścia w życie nowelizacji każdy pozew powinien zawierać dodatkowy element, tj. oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia. Obowiązek ten wynika z dodanego do art. 187 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego punktu 1¹. Przed wejściem w życie zmian oznaczenie daty wymagalności roszczenia było obowiązkowym elementem pozwu wyłącznie w elektronicznym postępowaniu upominawczym.